بضع (مفردات‌نهج‌البلاغه)بَضع یا بَضعه (به فتح باء و گاهی با کسر باء) به معنای قطعه و تکّه گوشت می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص عجز از سخنوری فردی، قلب انسان و ... از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیبَضع یا بَضعه (به فتح باء و گاهی با کسر باء) به معنای قطعه و تکّه گوشت آمده است. چنان‌که گفته می‌شود: «فلان بضعة من فلان.» ۲ - کاربردهاامام (علیه‌السلام) در جریانی که یک نفر شروع به سخن کرد ولی عاجز ماند، فرموده است: «الا و انّ اللسّان بضعة من الانسان فلا یسعده القول اذا امتنع و لا یمهله النّطق اذا التّسع و انا لامراء الکلام...؛ بدانید: زبان تکه‌ای است از انسان، چون ذهن از معانی امتناع کند زبان به سخن یاری ندهد و چون ذهن با معانی وسعت یابد نطق به زبان مهلت ندهد. (معانی مرتب از ذهن به زبان می‌ریزد) ما اهل بیت امیران سخن هستیم.» همچنین در رابطه با قلب انسان فرموده‌اند: «لقد علّق بنیاط هذا الانسان بضعة هی اعجب ما فیه و ذلک القلب ...؛ از رگ‌های انسان تکه گوشتی آویخته، که عجیب‌ترین (عضو) بدن انسان است و آن همان قلب است.» «بضاعة» تکهّ‌ای از مال برای تجارت، که جمع آن بضائع آید. چنان‌که به امام حسن (علیه‌السلام) می‌نویسد: «و ایّاک و الاتّکال علی المنی فانّها بضائع النوکی؛ بپرهیز از اتکال آرزوها که آن‌ها بضاعت‌های احمقان است.» «نوکی»: جمع انوک بر وزن و به معنای احمق است. ۳ - تعداد کاربرداین لفظ فقط سه بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بَضع»، ص۱۴۰-۱۴۱. رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه
|